Czy często zdarza wam się wykonywać polecenia innych, chociaż wcale nie macie na to ochoty? Nie umiecie odmówić, więc robicie to czy tamto dla świętego spokoju, a w duchu czujecie narastającą złość. Co myślicie o sobie samych? Czy jesteście asertywni?
Co to jest asertywność?
Uległość i agresja kontra asertywność – dwa bieguny i złoty środek
| Osoba uległa (nieasertywna) – szanuje innych, ale nie siebie; nie broni swoich praw i interesów | Osoba agresywna – myśli tylko o swoich prawach i interesach, nie liczy się z innymi osobami | Osoba asertywna – zna swoje prawa i broni ich, ale szanuje prawa innych | |
| Zachowania | → brak pewności siebie → cichy głos → jąkanie się → unikanie kontaktu wzrokowego |
→ podniesiony głos → ostre wypowiedzi → obelgi i groźby |
→ pewność siebie → bezpośredni kontakt wzrokowy → swobodna mowa i postawa |
| Sposób myślenia | → „to, co czuję i myślę, jest nieważne, istotne jest tylko to, co czują i myślą inni” → „trzeba być lubianym przez wszystkich” |
→ „tylko ja się liczę” → „brak agresji jest oznaką słabości” → „jeśli nie wygram, to przegram” → „to źle, że sprawy nie układają się po mojej myśli” |
→ „znam swoje prawa, ale takie same prawa mają inni” |
| Uczucia | → poczucie winy → niska samoocena → niepokój → frustracja → ukrywanie emocji, np. złości → poczucie wykluczenia albo bycia osobą manipulowaną |
→ niepokój → samotność → uczucie niezrozumienia → niska samoocena → złość |
→ właściwa samoocena → brak uczucia wyższości czy niższości w stosunku do innych ludzi → szacunek do siebie |
Asertywność w życiu codziennym. Do czego mamy prawo
-
prawo do bycia traktowanym z szacunkiem,
-
prawo do wyrażania swoich uczuć i opinii,
-
prawo do bycia wysłuchanym i traktowanym poważnie,
-
prawo do oceny własnych potrzeb i podejmowania decyzji,
-
prawo do odmawiania bez poczucia winy,
-
prawo do poproszenia o pomoc (z uwzględnieniem faktu, że osoba, do której się zwracamy, też może odmówić),
-
prawo do zmiany zdania czy decyzji,
-
prawo do popełniania błędów,
-
prawo do informacji,
-
prawo do niezależności,
-
prawo do odnoszenia sukcesów,
-
prawo do radości i przyjemności,
-
prawo do wypoczynku,
-
prawo do samotności.
Dlaczego asertywność jest ważna?
-
czerpią siłę i poczucie bezpieczeństwa z szacunku do siebie,
-
mają do siebie pozytywny stosunek,
-
są pewne siebie (co wynika z właściwej samooceny) i nie przywiązują wagi do tego, co myślą o nich inni,
-
postępują zgodnie ze swoimi przekonaniami i są w stosunku do siebie uczciwe,
-
potrafią poprosić o pomoc,
-
umieją przyjąć zarówno komplement, jak i krytykę, ponieważ są świadome swoich mocnych i słabych stron,
-
stawiają sobie realistyczne cele,
-
nie boją się odrzucenia,
-
potrafią przyznać się do niewiedzy i do błędu,
-
nie lekceważą innych.
Asertywność i pewność siebie
-
Czy mój brak asertywności objawia się w kontakcie z konkretnymi osobami (kolegami, nauczycielami, członkami rodziny)?
-
Czy dotyczy konkretnych zdarzeń?
-
Jakich konsekwencji asertywnego zachowania się obawiam (odrzucenia, konfrontacji z grupą, krzywdzącej opinii innych)?
-
W jaki sposób się zachowuję: ulegle czy agresywnie? Może unikam trudnych sytuacji?
-
Dlaczego chcę zmienić swoją postawę?
Jak rozwijać asertywność – ćwiczenia
-
Komunikat „ja” – zawsze mówcie o tym, co was dotyczy: (myślę, chcę, potrzebuję…) w sposób spokojny i konkretny. Nie zastanawiajcie się nad tym, co pomyślą o was inni. Pamiętajcie, że macie prawo wyrazić swoją opinię.
-
Rozmowa empatyczna – podczas wymiany zdań starajcie się pokazać, że rozumiecie punkt widzenia rozmówcy, to pomoże wam uniknąć agresywnego tonu; używajcie zwrotów: „Rozumiem…”, „Zdaję sobie sprawę, że…” itp.
-
FUO, czyli fakt–ustosunkowanie–oczekiwanie – ta technika pozwala zapanować nad emocjami i jest przydatna w sytuacji konfliktowej; w swojej wypowiedzi najpierw stwierdzacie fakt, następnie wyrażacie opinię, a na końcu – oczekiwanie wobec rozmówcy, np. gdy spóźniliście się do szkoły, bo zbyt długo czekaliście na kolegę przed jego blokiem, możecie powiedzieć:
Za późno wyszedłeś z domu i spóźniliśmy się do szkoły (fakt), nie lubię się spóźniać (ustosunkowanie), mam nadzieję, że następnym razem będziesz punktualny (oczekiwanie). -
Zdarta płyta – ta technika przyda się wam, jeśli do tej pory zachowywaliście się ulegle, a teraz chcecie odmówić koleżance czy koledze; polega ona na powtarzaniu w kółko tej samej kwestii (stąd nazwa), np.:
- Spotkajmy się po lekcjach.
- Nie mogę, mam jutro sprawdzian z matmy.
- Daj spokój, pouczysz się wieczorem.
- Nic z tego, mam sprawdzian. Muszę się uczyć matmy.
- I będziesz się uczyć całe popołudnie?
- Przecież powiedziałem ci, że mam sprawdzian.
-
Mówienie „nie” – to często jedyny sposób, by zaznaczyć swoje granice, gdy nie macie ochoty czegoś zrobić. Pamiętajcie, że asertywna odmowa powinna być krótka, grzeczna i zdecydowana. Odmawiając, zamiast „Nie mogę…” mówcie wyraźnie „Nie chcę…”. Nie usprawiedliwiajcie się i nie przepraszajcie. Macie prawo się nie zgodzić.
Asertywność – nie tylko umiejętność odmawiania
