Przyczyny wojny trzydziestoletniej
Przyczyny wojny trzydziestoletniej:- konflikty religijne na terenie Rzeszy:
- protestanccy władcy zaczęli dążyć do uniezależnienia się od katolickich Habsburgów,
- państwa protestanckie zawarły tzw. Unię Protestancką (1608 r.), a katolickie tzw. Ligę Katolicką (1609 r.),
- rywalizacja francusko-habsburska.
Przebieg wojny trzydziestoletniej
Wojna trzydziestoletnia toczyła się głównie na terenie Rzeszy.- Strony w wojnie trzydziestoletniej:
- protestanci (Unia Protestancka) wraz z sojusznikami – m.in. Szwecją, Niderlandami i katolicką Francją,
- katolicy (Liga Katolicka) wraz z sojusznikami – Cesarstwem, Hiszpanią.
- Podczas wojny trzydziestoletniej niektóre państwa czasowo popierały raz jedną, raz drugą stronę (np. Saksonia lub Brandenburgia).
Okres czeski (1618–1624)
Wojna trzydziestoletnia rozpoczęła się w Czechach (znajdowały się w granicach Cesarstwa).- W 1609 r. protestanci z Czech otrzymali od cesarza Rudolfa II dokument gwarantujący swobodę wyznaniową (tzw. list majestatyczny), lecz jego postanowienia były naruszane.
- W 1618 r. czescy protestanci wyrzucili przez okno cesarskich namiestników – tzw. defenestracja praska. Wydarzenie to zapoczątkowało wojnę trzydziestoletnią.
- W Czechach wybuchło powstanie – ogłoszono detronizację cesarza, a nowym władcą wybrano protestanta Fryderyka V Wittelsbacha (elektora Palatynatu Reńskiego).
- W 1620 r. oddziały protestantów przegrały w bitwie pod Białą Górą.
- Czesi ponieśli dotkliwe konsekwencje przegranego powstania:
- część szlachty i arystokracji pozbawiono majątków,
- protestanci utracili większość praw i często musieli wybierać pomiędzy zmianą wyznania na katolicyzm lub emigracją,
- Królestwo Czech straciło autonomię.
Okres duński (1624–1629)
W reakcji na wzmocnienie pozycji katolików w 1624 r. do Rzeszy wkroczył duński król Chrystian IV.- Duńskie wojska poniosły klęski w starciach z katolicką armią, którą dowodził Albrecht von Wallenstein.
- W 1629 r. zawarto pokój w Lubece – Dania zatrzymała swoje dotychczasowe posiadłości, ale zobowiązała się nie ingerować w sprawy Rzeszy.
Okres szwedzki (1630–1635)
W 1630 r. wojska protestanckiej Szwecji, pod dowództwem króla Gustawa II Adolfa, wkroczyły do Rzeszy.- Szwedzi odnosili znaczące zwycięstwa.
- W 1631 r. katolickie wojska zajęły i zniszczyły Magdeburg, dokonując rzezi jego mieszkańców.
- W 1632 r. podczas bitwy pod Lützen zginął Gustaw II Adolf. Jego następcy zaczęli ponosić klęski.
- W 1635 r. zawarto pokój w Pradze, który umocnił pozycję katolików.
Okres francuski (1635–1648)
W 1635 r. Francja włączyła się do wojny trzydziestoletniej w związku z rosnącą pozycją Habsburgów.- Ograniczone działania prowadzili też Szwedzi.
- W 1643 r. w bitwie pod Rocroi (pogranicze Francji i hiszpańskich Niderlandów) Francuzi pokonali wojska hiszpańskie i zaatakowali Saksonię (sojusznika Cesarstwa).
- W 1645 r. w bitwie pod Jankovem (Czechy) Szwedzi pokonali wojska cesarskie.
- Kolejne francuskie zwycięstwa przyniosły zawarcie pokoju.
Pokój westfalski
Pokój westfalski zakończył wojną trzydziestoletnią. Został podpisany jesienią 1648 r.- Postanowienia pokoju westfalskiego:
- Francja zyskała Alzację i kilka miast na pograniczu z Rzeszą,
- Szwecja, Saksonia i Brandenburgia uzyskały nabytki terytorialne,
- poszczególne państwa Rzeszy mogły prowadzić samodzielną politykę zagraniczną, niezależną od cesarza,
- Habsburgowie uznali niezależność Republiki Zjednoczonych Prowincji (Niderlandów) i Szwajcarii,
- postanowienia pokoju augsburskiego zastosowano również wobec kalwinistów.
Skutki wojny trzydziestoletniej
Skutki wojny trzydziestoletniej:- osłabienie pozycji cesarza w Rzeszy,
- wzmocnienie pozycji Francji i Szwecji,
- wysokie straty ludzkie w wyniku działań wojennych, głodu, epidemii – ok. 15–20% ludności Rzeszy,
- ogromne zniszczenia materialne,
- koniec wojen religijnych na ziemiach niemieckich.
Czy ta lekcja była pomocna?