Ruchy płyt litosfery

Płyty litosfery

Litosfera tylko z pozoru jest jednolita i nieruchoma. W rzeczywistości przypomina puzzle. Składa się z fragmentów czyli płyt. Jest 7 dużych płyt i kilkanaście mniejszych. Płyty litosfery dzielą się na:

1. oceaniczne,
2. kontynentalne.

Ruchy płyt litosfery

Płyty litosfery są w nieustannym ruchu. Niektóre przesuwają się nawet o kilkanaście cm rocznie.

Płyty mogą się:

• rozsuwać,
• zderzać,
• przesuwać względem siebie.

Przyczyny ruchu płyt litosfery – prądy konwekcyjne

Przyczyną ruchu płyt litosfery są prądy konwekcyjne. Co to jest?

Jak przebiegają prądy konwekcyjne?

1. Najgorętszą częścią Ziemi jest jądro. Jego temperatura wynosi od 4500°C do 6000°C.
2. Ciepło z jądra przenika do płaszcza Ziemi i sprawia, że magma w płaszczu Ziemi ma różną temperaturę.
3. Magma bliżej jądra jest cieplejsza niż magma bliżej skorupy ziemskiej.
4. Różnica temperatury magmy sprawia, że cieplejsza magma wędruje od strony jądra w kierunku skorupy ziemskiej.
5. Bliżej skorupy ziemskiej, czyli na mniejszej głębokości, magma się ochładza i opada z powrotem w głąb Ziemi, w stronę jądra.
6. Bliżej jądra Ziemi magma znowu się ogrzewa i ponownie wędruje w kierunku skorupy ziemskiej, potem znowu opada i tak bez końca. Krótko mówiąc, magma zatacza kręgi, które można narysować na przekroju Ziemi.

Co się dzieje na granicach płyt litosfery?

Na granicach płyt litosfery, gdzie płyty się ze sobą stykają, mogą zachodzić różne procesy geologiczne.

Z tego powodu strefy styku płyt można podzielić na 2 rodzaje: 

1. strefy ryftów,
2. strefy subdukcji.

1. Strefy ryftów

Przyczyna → strumienie magmy wędrujące z głębi Ziemi docierają płycej, do litosfery, gdzie się rozdzielają i płyną na boki.

• Miejsca rozrywania litosfery są widoczne na powierzchni ziemi jako wąskie i długie pęknięcia, czyli ryfty.
• Ryfty są na tyle głębokie, że wypływa nimi magma z płaszcza Ziemi.
• Na powierzchni magma zmienia się w lawę, która krzepnie i tworzy nową skorupę ziemską.
• Nowa skorupa ziemska rozpycha płyty litosfery.
• W środkowej części ryftu wypływają kolejne porcje lawy, z których powstają następne fragmenty nowej skorupy ziemskiej.

Skutek → po obu stronach pęknięcia/ryftu tworzą się z lawy podmorskie wzniesienia – grzbiety śródoceaniczne.

Przykład: Grzbiet Śródatlantycki (w tym Islandia).

2. Strefy subdukcji

Przyczyna → strumienie magmy opadają w głąb płaszcza Ziemi i wciągają płytę oceaniczną coraz głębiej. Płyta oceaniczna zbudowana z twardych skał w głębi płaszcza topnieje, a twarde skały zamieniają się w magmę.

Skutek → na powierzchni ziemi powstają:

• rowy oceaniczne – na dnie oceanu,
• łańcuchy górskie – na lądzie.

Przykład: Rów Atakamski + Andy u zachodnich wybrzeży Ameryki Płd.