Składniki cytoplazmy

Cytoplazma

•  Cytoplazma składa się z cytozolu, czyli płynnej substancji, oraz organelli komórkowych, takich jak mitochondria, aparaty Golgiego, wakuole oraz siateczka śródplazmatyczna i rybosomy.
•  Cytozol i zawieszone w nim organelle są oddzielone od środowiska zewnętrznego błoną komórkową.

Cytozol

• To półpłynny składnik cytoplazmy. Jest on niejednorodną, galaretowatą substancją, która wypełnia przestrzeń między organellami.

• W jego skład wchodzi woda wraz z rozpuszczonymi lub zawieszonymi w niej substancjami nieorganicznymi (np. jony magnezu i wapnia) oraz związkami organicznymi (głównie białka).

• Włókna białkowe tworzą w cytozolu skomplikowaną sieć, którą można porównać do rusztowania, tzw. cytoszkielet. Zapewnia on komórce m.in. wytrzymałość i kształt oraz buduje wici i rzęski, np. rzęski nabłonka dróg oddechowych i wici plemników.

Funkcje cytozolu

• Stanowi środowisko, w którym zachodzą różne reakcje biochemiczne.

• Pośredniczy w transporcie substancji między organellami oraz między organellami a środowiskiem zewnętrznym komórki.

• Dzięki obecności cytoszkieletu nadaje kształt komórkom i umożliwia im poruszanie się oraz bierze udział w przemieszczaniu się chromosomów podczas podziału komórki.

System błon wewnątrzkomórkowych

• System błon wewnątrzkomórkowych to grupa błon i organelli w komórce eukariotycznej współpracujących w celu modyfikacji tłuszczów i białek oraz ich transportu.

• System błon wewnątrzkomórkowych tworzy niewielkie przedziały wewnątrz komórki – mikrośrodowiska. Taka przedziałowość (kompartmentacja) sprawia, że w komórce w tym samym czasie obok siebie mogą zachodzić przeciwstawne reakcje, np. syntezy i rozkładu. 
  
  

  System błon wewnątrzkomórkowych tworzą: 
  siateczka śródplazmatyczna, wakuole, lizosomy, aparat Golgiego.
  
  

Siateczka śródplazmatyczna

Siateczka śródplazmatyczna składa się z błon biologicznych mających postać spłaszczonych woreczków i rozgałęziających się kanalików. Wyróżniamy dwa rodzaje siateczki:

• siateczka śródplazmatyczna szorstka (z rybosomami) odpowiada za wytwarzanie białek kierowanych poza komórkę, a także białek potrzebnych komórce – enzymów lizosomów i wakuol oraz składników błon;

• siateczka śródplazmatyczna gładka (bez rybosomów) produkuje lipidy, neutralizuje trujące związki oraz magazynuje jony wapnia.

Wakuola

• Wakuola to pęcherzyk wypełniony płynem.

• W komórkach roślinnych występuje zwykle jedna duża centralnie położona wakuola, której błonę nazywamy tonoplastem.

• W komórkach roślinnych zadaniami wakuoli są m.in.:
    gromadzenie wody i utrzymywanie odpowiedniego uwodnienia komórek,
    magazynowanie różnych substancji, np. białek zapasowych, ubocznych produktów przemiany materii, barwników oraz związków takich jak kofeina czy nikotyna.

• W komórkach grzybowych wakuole są mniejsze i liczniejsze niż w komórkach roślinnych. Ich funkcje to m.in. pochłanianie, trawienie oraz usuwanie różnych substancji z komórki.

Aparat Golgiego

• Aparat Golgiego to system spłaszczonych woreczków, nazywanych cysternami.

• W cysternach są modyfikowane lipidy i białka.

• Lipidy i białka są transportowane w pęcherzykach odrywających się od aparatu Golgiego, np. na zewnątrz komórki (m.in. hormony) czy do wnętrza organelli (np. enzymy trawienne lizosomów).

Lizosomy

• Mają postać niewielkich pęcherzyków.

• Ich wnętrze jest wypełnione enzymami trawiennymi rozkładającymi nie tylko duże cząsteczki organiczne, lecz także uszkodzone organelle.

• Lizosomy występują w komórkach zwierzęcych.

Działanie systemu błon wewnątrzkomórkowych

System błon wewnątrzkomórkowych umożliwia strukturom komórkowym także sprawną komunikację za pomocą pęcherzyków transportujących. Dzięki temu np. białka, które powstają na rybosomach siateczki śródplazmatycznej, trafiają m.in. do lizosomów i wakuol lub poza komórkę.

Mitochondrium

• W mitochondriach zachodzą główne etapy oddychania tlenowego.
  Energia uwolniona w tym procesie jest gromadzona w związku o nazwie ATP (adenozynotrifosforan).

• Mitochondrium otaczają dwie błony, między którymi znajduje się niewielka przestrzeń. Błona zewnętrzna mitochondrium jest gładka. Błona wewnętrzna jest pofałdowana i tworzy charakterystyczne wpuklenia – grzebienie mitochondrialne.

• Obszar mitochondrium ograniczony przez wewnętrzną błonę jest wypełniony substancją, zwaną matrix, która zawiera białka enzymatyczne, rybosomy oraz koliste cząsteczki DNA.