Jak napisać wypracowanie? 7 sprawdzonych sposobów

Na samą myśl o zadanej pracy pisemnej robi ci się słabo, nie możesz zacząć i całymi dniami zastanawiasz się, jak napisać wypracowanie? Kiepskie oceny z języka polskiego tylko utwierdzają cię w przekonaniu, że nie masz talentu do pisania? Mamy dla ciebie dobrą wiadomość: pisania wypracowań można się nauczyć. Tak samo jak grania na gitarze, pieczenia chleba lub jazdy na rowerze. Wystarczy chcieć i trochę poćwiczyć.

Podobnie jak granie na instrumencie, malowanie lub śpiewanie, pisanie wypracowań to praktyczna umiejętność, którą da się wyćwiczyć. Chcesz dobrze pisać? Pisz jak najwięcej! Co ciekawe, inaczej niż w sporcie, w sztuce i wszelkich aktywnościach artystycznych najczęściej przypisujemy sukces niezwykłemu talentowi. Tymczasem dla podstawowego opanowania wszelkich praktycznych umiejętności, także tych uznawanych za artystyczne, o wiele większe znaczenie niż wyjątkowe ponadprzeciętne zdolności mają wiedza o tym, jak ćwiczyć, oraz czas poświęcony na ćwiczenia.
Takie podejście ma niewątpliwy plus: to od ciebie zależy, czy napiszesz dobre wypracowanie. Koniec z wymówkami i narzekaniem: „nie mam do tego talentu”, „nie mam humanistycznych zdolności” czy „nie umiem dobrze pisać”. Przeczytaj poniższe wskazówki i zacznij już dziś ćwiczyć pisanie. Przekonasz się, że za jakiś czas będziesz pisać wypracowania bez trudu i z przyjemnością.

Niezależnie od aktywności, której się podejmujesz, dobry plan odpowiada za więcej niż połowę sukcesu. Ta zasada dotyczy także stworzenia planu wypracowania. Na ułożenie dobrego planu warto poświęcić dużo czasu – im dokładniejszy i bardziej logiczny plan wypracowania, tym łatwiej będzie ci się później pisało. To od ciebie zależy, jak taki plan będzie wyglądał. Najłatwiej napisać go w punktach, ale jeśli lubisz rozwiązania graficzne, możesz rozrysować pomysły i stworzyć coś w rodzaju mapy myśli. Ważne, by w pracy trzymać się określonej struktury i nie pominąć kluczowych wątków, argumentów i refleksji. Dlatego na planie warto umieścić wszystko, co przychodzi ci do głowy.

Klasyczny schemat wypracowania to oczywiście:

• wstęp (wprowadzenie), w którym odnosisz się do tematu i formułujesz swoją tezę;

• rozwinięcie, w którym przedstawiasz argumenty przemawiające za słusznością twojej tezy lub obrazujące ją;

• zakończenie, w którym ponownie odnosisz się do tematu, podsumowując wnioski, które wypływają z poprzedniej części.

Tworząc plan wypracowania, trzymaj się tej podstawowej struktury, jednak to nie znaczy wcale, że ani na chwilę nie możesz od niej odejść w czasie pracy nad swoim tekstem.

Schemat wypracowania jest istotny, ale nie musi wcale ograniczać cię podczas pisania. Większość osób na pytanie, jak pisać wypracowanie, odpowiada zgodnie ze schematem: najpierw wstęp, później rozwinięcie i zakończenie. Kto powiedział, że nie można zacząć od środka? Albo od końca? Wszak zakończenie to podsumowanie, w którym ponownie wymieniasz najważniejsze argumenty, zwieńczone, mniej lub bardziej efektownym, ostatnim zdaniem. Często zdarza się tak, że już w trakcie pisania planu do głowy przychodzi nam w pierwszej kolejności efektowne zakończenie – nawet jeśli nie jest kompletne i będzie trzeba je później uzupełnić lub rozbudować, warto od razu je zapisać.
Pisanie możesz także zacząć od środka, czyli od rozwinięcia (oczywiście pod warunkiem, że masz pod ręką ułożony wcześniej plan). To dobry sposób dla tych, którym najtrudniej jest rozpocząć pisanie i którzy wciąż niezadowoleni wykreślają pierwsze zdanie. Może do głowy przychodzi ci scena, która idealnie obrazuje twoją tezę? Zacznij od opisania jej. Wyobraź sobie, że ten opis to maleńki ogień, który właśnie udało ci się samodzielnie rozpalić. Twoje wypracowanie będzie niczym wspaniałe ognisko. Musisz więc teraz zadbać o to, by rozpalony ogień nie zgasł, i spokojnie dokładać do niego drewno, czyli kolejne elementy twojego wypracowania. Co dokładać? W tym właśnie pomoże ci plan i dlatego jest on tak ważny.

Oczywiście sam plan to nie wszystko – trzeba także wyćwiczyć swobodne pisanie wypracowań. Jak? Postaraj się pisać jak najwięcej. Nie tylko na zadawane w szkole tematy. Może założysz dziennik lub pamiętnik? Możesz zapisywać w nim sny, plany, zdarzenia, przemyślenia – wszystko, co przyjdzie ci do głowy. Oczywiście struktura takiego dziennika bądź pamiętnika jest całkowicie inna niż wypracowania szkolnego, jednak mechanizm przelewania myśli na papier jest ten sam, a chodzi o to, żeby właśnie w tej czynności nabrać jak największej wprawy. Jeśli trudno ci się zabrać do pisania pamiętnika, może będzie ci łatwiej, gdy wyobrazisz sobie po drugiej stronie czytelnika lub dawno niewidzianego bądź wymyślonego przyjaciela, do którego chcesz napisać list. Poza ćwiczeniem biegłości w formułowaniu myśli, takie pisanie pomaga czasem uporządkować emocje i myśli, ma więc też działanie terapeutyczne.

Niektórym pisanie wypracowań pod wpływem stresu na sprawdzianie lub egzaminie przychodzi łatwiej i działają oni szybciej niż w domu, gdzie łatwiej się rozpraszają. Inni na wszelkich egzaminach lub sprawdzianach czują się sparaliżowani i z trudem mogą sklecić zdanie. Jedni i drudzy w ramach ćwiczeń mogą sięgnąć po zdania gotowce oraz sposoby, które ułatwią rozpoczęcie pisania, a także pomogą się skoncentrować i zagłębić w temacie. Przykładami takich zdań, z których możesz skorzystać, rozpoczynając wypracowanie, są:

• „Celem mojej pracy jest…” (tu możesz przytoczyć temat wypracowania) – określasz cel pracy.

• „Dlaczego porównujemy…?”, „Co sprawia, że…”, „Dlaczego tak bardzo w dzisiejszych czasach zależy nam…?”, „W jaki sposób…?” – stawiasz pytania retoryczne, które doprowadzą cię do postawienia tezy.

• „Porównanie xxx z yyy to zadanie wyjątkowo trudne.” – przytaczasz biografię twórców i kontekst historyczny dzieł wymienionych w temacie lub zaczynasz od zdefiniowania kluczowego słowa bądź zjawiska przywołanego w temacie. Jeśli zdecydujesz się zacząć wstęp od definicji, pamiętaj, że musisz wyjaśnić, co to jest (pies to zwierzę), jakie to jest (ufne, wierne, oddane), sięgnąć po synonimy (najlepszy przyjaciel człowieka), a na końcu podać konkretne przykłady. Po takim zdefiniowaniu kluczowych słów dobrze jest sformułować problem, którym zajmiesz się w dalszej części wypracowania.
  Jeszcze innym sposobem jest wykorzystanie efektownych cytatów (trzeba się nauczyć ich na pamięć), od których będzie ci łatwiej zacząć pisanie.

Jeśli to możliwe – przeczytaj na głos napisany przez siebie tekst. Pisanie wypracowań to dość złożony proces, angażujący wiele zmysłów. Często nie dostrzegamy błędów, które jesteśmy w stanie usłyszeć. Z tego powodu nie ma wątpliwości, że w swobodnym pisaniu pomaga także… czytanie oraz słuchanie audiobooków. I chodzi tu nie tylko o wspomniane czytanie na głos tego, co samemu się napisze, ale czytanie w ogóle. Im więcej czytasz – lektur, ale też ulubionych książek przygodowych, fantastycznych, romansów, kryminałów, poezji, dramatów – tym bardziej zanurzasz się w języku pisanym, zaznajamiasz z nim, osłuchujesz i oswajasz wzrokowo. Im więcej czytasz, tym łatwiej będzie ci wyczuć, gdzie postawić przecinek, i stwierdzić, które zdanie brzmi dobrze, a które warto poprawić.

Pisanie wypracowań bywa męczące i czasochłonne. Warto jednak tak zaplanować pracę, żeby tuż przed oddaniem wypracowania nauczycielowi po raz ostatni wrócić do swojego tekstu i przeczytać go w całości. Dobrze jest przed tym „ostatnim czytaniem” zrobić przerwę, oderwać się od tematu, zająć się przez jakiś czas czymś zupełnie innym, np. pójść na spacer, porozmawiać ze znajomymi, zagrać w ulubioną grę. Po takiej przerwie można przeczytać wypracowanie i poprawić znalezione błędy.
Rzecz jasna podczas pisania wypracowania w szkole lub na egzaminie na długą przerwę nie można sobie pozwolić. To, co na pewno warto zrobić, to nie wychodzić przed czasem. Jeśli po zakończeniu pisania zostanie ci wolny czas, oderwij wzrok od kartki, odetchnij, rozejrzyj się po sali. Następnie uważnie przeczytaj całe wypracowanie i wprowadź ostatnie poprawki.